Tòa án nhân dân tỉnh Phú Yên vừa mở phiên tòa xét xử phúc thẩm vụ “Tranh chấp quyền sử dụng đất” giữa đại diện nguyên đơn là ông Lê Xuân Lễ và bị đơn là ông Lê Văn Nhơn (cùng trú tại xã Sơn Định, huyện Sơn Hòa).

Hội đồng xét xử đã tuyên hủy bản án sơ thẩm số 13/2013/DSDT ngày 26/9/2013 của Tòa án nhân dân huyện Sơn Hòa để giải quyết lại theo thủ tục chung.

Theo ông Lê Xuân Lễ - đại diện theo ủy quyền của nguyên đơn: Khi còn sống, cha mẹ ông là Lê Xuân Lời và Phạm Thị Trợ khai phá một số diện tích đất sản xuất đất nông nghiệp tại thôn Hòa Trinh, xã Sơn Định, huyện Sơn Hòa. Năm 1995, diện tích đất nói trên được UBND huyện Sơn Hòa cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đến năm 2001, ông Lời chết, bà Trợ tiếp tục quản lý và sử dụng khối tài sản chung của vợ chồng. Năm 2003, bà Trợ cho con gái là bà Lê Thị Ái Nữ mượn lô đất thửa 41, tờ bản đồ số 03 tại xứ Đồng Gò Sau với diện tích 13.005m² để sản xuất, sau đó bà Nữ lại chuyển diện tích đất nói trên cho con rể là ông Lê Văn Nhơn sản xuất. Đến 2011, bà Trợ đòi lại đất để sản xuất nhưng ông Nhơn không trả. Sự việc đã được UBND xã Sơn Định hòa giải nhưng không thành. Sau đó, hồ sơ được đưa lên Tòa án nhân dân huyện Sơn Hòa giải quyết. Trong quá trình giải quyết thì bà Trợ chết. Nay ông yêu cầu ông Nhơn phải trả lại diện tích đất nói trên.

Theo bị đơn Lê Văn Nhơn trình bày: Năm 2003, ông có nhận sản xuất trên đất của mẹ vợ là bà Lê Thị Ái Nữ (lô đất của bà Trợ) tại xứ Đồng Gò Sau, nhưng diện tích chỉ có 4.000 - 5.000m², số còn lại là rừng, ông phải tự khai hoang thêm để sản xuất. Ông đã sản xuất liên tục trên thửa đất đó từ năm 2003 cho đến nay. Diện tích đất của mẹ vợ mượn của bà Trợ ông đã trả, diện tích đất còn lại là do ông tự khai hoang thêm. Do đó, ông không đồng ý với yêu cầu khởi kiện đòi lại đất của nguyên đơn.

Xét xử sơ thẩm, Tòa án nhân dân huyện Sơn Hòa đã tuyên bản án dân sự sơ thẩm số 13/2013/DSST ngày 26/9/2013, theo đó quyết định: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, công nhận thửa đất số 41, tờ bản đồ 03, diện tích 10.547m² thuộc xứ Đồng Gò Sau, thôn Hòa Trinh, xã Sơn Định, huyện Sơn Hòa, là của vợ chồng ông Lê Xuân Lời và bà Phạm Thị Trợ ( cả hai đều đã chết). Buộc ông Lê Văn Nhơn phải trả lại thửa đất, giao cho ông Lê Xuân Lễ quản lý, sử dụng và định đoạt. Ông Lễ có trách nhiệm liên hệ với cấp có thẩm quyền để làm thủ tục giấy tờ theo quy định của pháp luật.

Không đồng ý với án sơ thẩm, ông Nhơn kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm, đề nghị Tòa án bác đơn yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.

Ảnh minh họa

Tại phiên tòa mới đây, trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ có tại hồ sơ vụ án, căn cứ vào kết quả tranh luận tại phiên tòa, Hội đồng xét xử TAND tỉnh Phú Yên nhận định:

Về nguồn gốc thửa đất đang tranh chấp: Theo tờ bản đồ đo đạc năm 1995 làm cơ sở để cấp giấy chúng nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình ông Lê Xuân Lời thì thửa đất số 41 nằm trong tờ bản đồ 03, là một thửa đất lớn có diện tích 150.000m², bao gồm nhiều hộ, trong đó có hộ gia đình ông Lời 37.000m² gồm nhiều thửa, trong đó có thửa đất đang tranh chấp, tất cả số liệu về diện tích đều là số liệu chưa kiểm tra.

Theo tờ bản đồ số 17, đo đạc năm 2012, thì diện tích đất đang tranh chấp là thửa số 03 diện tích 10.280m². Theo biên bản giám định tài sản ngày 11/10/2012 của Tòa án cấp sơ thẩm thì diện tích đất đang tranh chấp là 10.547m². Bị đơn thống nhất số thửa và diện tích như Biên bản định giá tài sản và sơ đồ kèm theo Biên bản xem xét tại chỗ của Tòa án nhân dân tỉnh Phú Yên.

Các tài liệu chứng cứ xác minh tại địa phương đều xác định diện tích thửa đất đang tranh chấp có nguồn gốc của vợ chồng ông Lời, bà Trợ khai hoang, đến năm 1995 được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên Lê Xuân Lời, nằm trong thửa số 41 tờ bản đồ số 03.

Đến năm 2001, anh Lê Văn Nhơn kết hôn với cháu ngoại của ông Lời và được mẹ là bà Lê Thị Ái Nữ (con ông Lời) giao cho để sử dụng. Năm 2011, ông Trợ đòi lại thửa đất mà anh Nhơn là cháu rể đang sản xuất. Quá trình giải quyết tại Tòa án, ông Trợ ủy quyền cho ông Lê Xuân Lễ tham gia tố tụng. Tòa án cấp sơ thẩm đã xác định ông Trợ là nguyên đơn là đúng. Đến ngày 10/11/2012, ông Trợ chết thì ý chí của cụ tranh chấp quyền sử dụng đất với anh Nhơn cũng chấm dứt.

Tại phiên tòa phúc thẩm, ông Lễ và bà Nữ đều xác nhận trong hộ gia đình ông Lời lúc được nhà nước giao đất để sản xuất có 07 nhân khẩu, trong đó bà Nữ và chị Ly (vợ anh Nhơn) cũng là những nhân khẩu được nhà nước cân đối giao đất sản xuất chung trong hộ gia đình ông Lời. Tại thời điểm cấp đất theo Nghị định 64/CP thì ông Lễ là giáo viên, có cân đối cấp đất theo Nghị định 64/CP hay không chưa được làm rõ. Khi ủy thác thu thập chứng cứ, Tòa án cấp sơ thẩm cũng không xác định được phương án giao đất cho hộ gia đình thì hạn mức của từng nhân khẩu được giao là bao nhiêu. Tổng diện tích đất của hộ ông Lời hiện do ông Lễ quản lý là 107.498m², trong đó ông Lễ mua thêm 32.620m², diện tích ghi trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 37.000m², gia đình khai phá thêm 37.896m², trong đó mức độ đóng góp công sức cụ thể của các thành viên trong hộ cũng chưa được xác định và giải quyết ở cấp sơ thẩm.

Mặc khác, tại biên bản họp gia đình ngày 03/9/2011 và ngày 04/6/2012 có ghi tên bà Nữ nhưng thực tế bà Nữ không có mặt. Tại các cuộc họp này, những người trong gia đình (con ông Lời) tự chia đất sản xuất nhưng không cho chị Ly (vợ anh Nhơn) tham gia, trong đó chị Ly cũng là một nhân khẩu được cấp đất sản xuất chung trong hộ ông Lời. Tòa án cấp sơ thẩm cũng không đưa chị Ly tham gia tố tụng là thiếu sót.

Thấy rằng, tòa án cấp sơ thẩm chưa giải quyết quan hệ pháp luật tranh chấp về chia đất theo hạn mức của nhân khẩu được giao đất trong hộ gia đình và thừa kế quyền sử dụng đất nhưng lại giao cho ông Lê Xuân Lễ được quyền định đoạt và điều chỉnh giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là không đúng, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên khác trong hộ gia đình.

Xét thấy Tòa án sơ thẩm thụ lý, giải quyết không đúng theo quan hệ pháp luật, xác minh, thu thập chứng cứ không đầy đủ. Do đó, Tòa án nhân dân tỉnh Phú Yên đã tuyên hủy án sơ thẩm, giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện Sơn Hòa giải quyết quan hệ pháp luật tranh chấp là “Chia quyền sử dụng đất trong hộ gia đình và thừa kế quyền sử dụng đất”.

Hồ Lưu - Hương Trầm