TAND cấp cao tại Đà Nẵng vừa mở phiên tòa phúc thẩm xét xử vụ án “Tranh chấp di sản thừa kế” giữa nguyên đơn bà Bạch Thị Minh N trú tại TP Nha Trang, Khánh Hòa với bị đơn bà Nguyễn Thị Kim H trú tại huyện Tuy An, Phú Yên.
Theo trình bày của nguyên đơn: Cha mẹ nguyên đơn là ông Bạch Ngọc A, bà Mai Thị M có 02 người con là bà Bạch Thị Minh T và bà Bạch Thị Minh N. Khi ông A, bà M còn sống có nhận chuyển nhượng 01 ngôi nhà gắn liền diện tích đất 555m2 của bà Phạm Thị Thu D tại xã An Thạch, huyện Tuy An vào năm 1996 và sống trong ngôi nhà này.
Ngày 09/5/2009, ông A chết không để lại di chúc. Ngày 28/01/2018, bà M chết, sau đó nguyên đơn mới biết bà M có lập di chúc vào ngày 19/7/2016, để lại toàn bộ ngôi nhà và diện tích đất cho cháu là Nguyễn Thị Kim H thừa kế, với điều kiện H phải chăm sóc bà M khi đau yếu, thờ cúng khi bà M qua đời.
Từ năm 2016 đến khi bà M chết, bà M hay bệnh đau nhưng H không chăm sóc, mà đều do bà N về chăm sóc và đưa đi khám bệnh; khi bà M chết thì H không lo chôn cất, cũng không nói việc bà M đã lập di chúc để lại tài sản cho H nên bà N đã đứng ra lo chôn cất, xây mồ mả cho bà M.
Vì vậy, H đã vi phạm nghĩa vụ nêu trong di chúc nên bà N khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố di chúc do bà M lập ngày 19/7/2016 vô hiệu; công nhận toàn bộ tài sản nói trên là di sản thừa kế của ông A, bà M để lại và chia di sản thừa kế trên theo quy định pháp luật.
Bị đơn không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, vì cho rằng di chúc bà M lập ngày 19/7/2016 đã được chứng thực nên di chúc này hợp pháp. Khi bà M ốm đau, bà H lo cơm cháo, thuốc đầy đủ. Việc bà N đã lén chở bà M về Nha Trang, trong thời gian chưa được 15 ngày thì bà M chết, rồi chở bà M về xã An Thạch mai táng và cản trở không cho bà H tham gia lo tang lễ cho bà M. Bà N tự xưng con nuôi của bà M nhưng không có tài liệu nào chứng minh nên bà N không đủ điều kiện để khởi kiện.
Bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Phú Yên tuyên chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn N. Hủy di chúc của bà M lập ngày 19/7/2016. Bà N được quyền thừa kế toàn bộ tài sản nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất, tại thửa đất số 243, tờ bản đồ số 04, diện tích đất 555m2 tại xã An Thạch, huyện Tuy An; bà N phải thanh toán cho bà H số tiền 17.633.000đ về khoản tiền công bảo quản di sản. Chi phí đo vẽ, xem xét thẩm định tại chỗ, định giá tài sản bà N phải chịu 10.000.000đ.
Không đồng ý với bản án sơ thẩm, nguyên đơn kháng cáo khoản tiền bảo quản di sản và chi phí xem xét thẩm định tại chỗ, định giá tài sản; bị đơn kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.
Tại phiên tòa phúc thẩm mới đây, căn cứ các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, TAND cấp cao tại Đà Nẵng nhận định:
Căn cứ bản sao giấy khai sinh ngày 18/3/2021 của bà N; báo cáo xác minh ngày 16/6/2021 của Công an phường TL, Nha Trang; công văn số 647/UBND ngày 08/9/2021 của Ủy ban nhân dân phường TL, Nha Trang. Do đó, có cơ sở xác định bà N là con của ông A và bà M nên có quyền khởi kiện vụ án để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo quy định tại Điều 186 của Bộ luật tố tụng dân sự.
Nhà và đất tại thửa đất số 243, tờ bản đồ số 04, diện tích đất 555m2 tọa lạc xã An Thạch đang tranh chấp là tài sản chung của ông A và bà M. Do đó, sau khi ông A chết (năm 2009); bà M tự ý lập di chúc vào ngày 19/7/2016, định đoạt toàn bộ nhà đất cho bị đơn bà H mà không có sự đồng ý, thống nhất của những người thừa kế di sản của ông A là không đúng quy định của pháp luật.
Đồng thời, nội dung di chúc thể hiện việc tặng cho nhà đất tranh chấp là tặng cho có điều kiện: “…với điều kiện cháu H phải chăm sóc tôi khi đau yếu, đồng thời thờ cúng tôi khi qua đời” nhưng bị đơn bà H đã không thực hiện đúng theo các điều kiện của di chúc ngày 19/7/2016; khi bà M bệnh đau và qua đời thì việc chăm sóc, tang lễ và chi phí đều do nguyên đơn bà N thực hiện. Bà H cũng thừa nhận bà H sống chung với bà M từ năm 2012 đến năm 2017 thì bà H bỏ về nhà mẹ đẻ, không còn sống chung với bà M. Như vậy, bà H đã vi phạm điều kiện của di chúc. Do đó, Tòa án cấp sơ thẩm hủy di chúc của bà M lập ngày 19/7/2016 là đúng quy định của pháp luật.
Do di chúc của bà M lập ngày 19/7/2016 bị hủy bỏ nên nhà và đất tại thửa đất số 243, tờ bản đồ số 04, diện tích đất 555m2 là di sản của của ông A và bà M chưa chia và được chia thừa kế theo pháp luật; bà T từ chối nhận di sản thừa kế và để lại phần di sản được hưởng cho bà N nên Tòa án cấp sơ thẩm giao toàn bộ di sản do ông A, bà M để lại cho bà N được hưởng là phù hợp.
Đối với kháng cáo về công sức bảo quản di sản và chi phí tố tụng: Bà H sống chung, có công chăm sóc với bà M từ năm 2012 đến năm 2017 và có công sức làm thủ tục để bà M được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; đã trông coi, bảo quản nhà đất khi bà M đi chữa bệnh và sau khi bà M mất là đã có công sức đóng góp, bảo quản di sản. Do đó, Tòa án cấp sơ thẩm buộc nguyên đơn N phải trích 10% giá trị di sản cho bị đơn là có cơ sở và đúng quy định tại khoản 3 Điều 658 Bộ luật dân sự.
Bà N được hưởng toàn bộ di sản nhà và đất tại thửa đất số 243, tờ bản đồ số 04, diện tích đất 555m2. Vì vậy căn cứ khoản 2 Điều 157 và khoản 2 Điều 165 BLTTDS thì bà N phải chịu toàn bộ chi phí xem xét thẩm định tại chỗ và chi phí định giá tài sản.
Từ đó, TAND cấp cao tại Đà Nẵng không chấp nhận kháng cáo của nguyên đơn và bị đơn; giữ nguyên bản án sơ thẩm.

GIANG HÀ - NINH HUYỀN