Viện KSND tỉnh Phú Yên luôn xác định công tác kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm án hình sự là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành kiểm sát nhân dân, là một quyền năng pháp lý mà Luật quy định chỉ Viện kiểm sát mới được thực hiện trong khi thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự nhằm đảm bảo cho việc xét xử của Tòa án dúng người, đúng tội, đúng pháp luật và nghiêm minh. Vì thế kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm để khắc phục những vi phạm trong việc xét xử của Tòa án và đã tổ chức quán triệt và thực hiện nghiêm túc Chỉ thị 03/CT-VKSTC-VPT1 ngày 19-6-2008 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về tăng cường công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự cho các phòng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra - kiểm sát xét xử án hình sự Viện KSND tỉnh và các Viện kiểm sát nhân dân huyện, thị xã, thành phố. Tháng 7-2008, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Yên đã xây dựng chuyên đề “Những giải pháp nâng cao chất lượng công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự”, không ngừng nâng cao nhận thức về công tác kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm hình sự ở hai cấp Viện KSND tỉnh và huyện;

Lãnh đạo Viện kiểm sát hai cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ và xác định công tác kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm là một trong những trọng tâm của công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong Kế hoạch công tác kiểm sát hàng năm, đồng thời coi công tác kháng nghị phúc thẩm là một chỉ tiêu nhiệm vụ trong việc bình xét thi đua. Kết quả, trong thời gian qua, Viện kiểm sát nhân dân hai cấp tỉnh và huyện, thị xã, thành phố đã phát hiện và kháng nghị nhiều bản án, quyết định của Tòa án để bảo vệ quan điểm dúng đắn của viện kiểm sát, góp phần nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự.

Hình minh họa

Từ khi có Chỉ thị 03/2008/CT-VKSTC ngày 19-6-2008 của Viện trưởng Viện KSND tối cao về tăng cường công tác kháng nghị phúc thẩm hình sự, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Yên và các Viện kiểm sát nhân dân huyện, thị xã, thành phố đã quan tâm thực hiện tốt công tác kháng nghị phúc thẩm đối với các bản án, quyết định sơ thẩm các vụ án hình sự chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án có sai phạm như xét xử áp dụng hình phạt quá nhẹ, quá nặng, cho hưởng án treo không đúng pháp luật…Kết quả, từ ngày 01-7-2008 đến 30-6-2013 VKSND tỉnh Phú Yên và các VKS cấp huyện đã kháng nghị 146 vụ - 217 bị cáo, tăng nhiều so với trước khi có Chỉ thị 03/2008/CT-VKSTC; tăng 49 vụ so với thời điểm sơ kết 03 năm thực hiện Chỉ thị 03/2008/CT-VKSTC ( tháng 6-2011).

Về chất lượng kháng nghị: Các kháng nghị nhìn chung đều có căn cứ, bảo đảm được yêu cầu về nội dung và hình thức theo đúng hướng dẫn của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, đã nêu được những sai phạm của bản án, quyết định cũng như hướng kháng nghị. Trong số 150 bị cáo bị kháng nghị được Tòa án xét xử chấp nhận kháng nghị 149 bị cáo, đạt tỷ lệ đạt tỷ lệ 99,33%; không chấp nhận 01 bị cáo, chiếm tỷ lệ chiếm tỷ lệ 0, 67%. Bảo đảm việc xét xử của Tòa án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, nghiêm minh, kịp thời; góp phần tích cực trong việc công tác đấu tranh phòng chống tội phạm và phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị tại địa phương.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác kháng nghị phúc thẩm cũng còn có những tồn tại: Viện kiểm sát nhân dân hai cấp tỉnh và huyện đã quan tâm, có nhiều cố gắng thực hiện tốt công tác kháng nghị phúc thẩm để khắc phục vi phạm của Tòa án, bảo vệ quan điểm đúng đắn của Viện kiểm sát. Tuy nhiên, một số Viện kiểm sát cấp huyện ít kháng nghị; chất lượng kháng nghị chưa cao, phải rút kháng nghị.

Để nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm án hình sự thời gian tới cần thực hiện tốt các giải pháp sau:

1- Nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác kháng nghị phúc thẩm án hình sự và tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 03/2008/CT-VKSTC-VPT1 ngày 19-6-2008 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về tăng cường công tác kháng nghị phúc hình sự

Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm vừa là nhiệm vụ, đồng thời là quyền năng pháp lý quan trọng mà Luật chỉ giao cho Viện kiểm sát nhân dân; là điều kiện đảm bảo để bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nếu có sai phạm thì được sửa chữa, khắc phục kịp thời, góp phần tích cực trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Để thực hiện tốt công tác kháng nghị phúc thẩm cần phải thường xuyên tổ chức cho Kiểm sát viên làm công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự nghiên cứu, quán triệt đầy đủ các quy định của pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn này của Viện kiểm sát và thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 03/2008/CT-VKSTC-VPT1 ngày 19-6-2008 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về tăng cường công tác kháng nghị phúc hình sự. Thường xuyên quan tâm, chỉ đạo công tác kháng nghị phúc thẩm, xem đây là một trong những công việc trọng tâm của công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Trong kế hoạch, chương trình công tác háng năm phải đề ra chỉ tiêu giải pháp cụ thể để quán triệt thực hiện. Viện trưởng phải nghe báo cáo và duyệt nội dung kháng nghị. Trước khi mở phiên tòa, việc bổ sung, thay đổi, rút kháng nghị phải do Lãnh đạo Viện quyết định…

2- Không ngừng nâng cao trách nhiệm của kiểm sát viê thực hành quyền công tố và kiểm sát các vụ án hình sự

Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử tại phiên tòa là thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân, bảo đảm cho việc truy tố đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, bảo đảm việc xét xử của Tòa án đúng pháp luật, nghiêm minh, kịp thời . Kiểm sát viên được phân công thực hành quyền công tố tại phiên tòa phải kịp thời phát hiện vi phạm trong hoạt động xét xử, sau phiên tòa thực hiện tốt việc kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án để xem xét có phù hợp với các tài liệu, chứng cứ có tại hồ sơ vụ án, phù hợp với kết quả xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa, phần nhận định của bản án có phù hợp với phần quyết định tuyên tại phiên tòa hay không… Đặc biệt, phải xem xét nội dung bản án về tội danh, khung hình phạt, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự và phần trách nhiệm dân sự…. Để phát hiện kịp thời những vi phạm trong bản án, quyết định của Tòa án để báo cáo Lãnh đạo Viện xem xét, quyết định việc kháng nghị hay không kháng nghị theo đúng quy định pháp luật, hoăc đề xuất những biện pháp giải quyết đối với những vi phạm của Tòa án nếu không kháng nghị. Đối với sau phiên tòa sơ thẩm mà Kiểm sát viên không phát hiện ra vi phạm cảu Tòa án, không báo cáo đề xuất kháng nghị phúc thẩm mà sau đó VKS cấp phúc thẩm kháng nghị, được Tòa cấp phúc thẩm chấp nhận, thì trách nhiệm trước hết thuộc về Kiểm sát viên thực hành quyền công tố tại phiên tòa sơ thẩm.

Thực hiện Chỉ thị số 03/2008/CT-VKSTC-VPT1 ngày 19-6-2008 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về tăng cường công tác kháng nghị phúc hình sự, thời gian tới Viện kiểm sát nhân dân tỉnh và các Viện kiểm sát nhân dân huyện, thị xã, thành phố ngoài việc thực hiện đầy đủ quy định tại Quy chế công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự, tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc việc gởi bản án, quyết định sơ thẩm, báo cáo kết quả xét xử sơ thẩm, kháng nghị phúc thẩm cho Viên kiểm sát cấp phúc thẩm. Khi gởi bản án, quyết định sơ thẩm cho VKS cấp phúc thẩm phải có phiếu kiểm sát bản án, quyết định sơ thẩm. phiếu kiểm sát do Kiểm sát viên tham gia phiên tòa sơ thẩm lập, trong đó nêu rõ ý kiến đề xuất của Kiểm sát viên; ý kiến của Lãnh đạo đơn vị. trong thời gian 15 ngày kể từ ngày tuyên án, 10 ngày kể từ ngày Tòa án ra quyết định, Viện kiểm sát cấp sơ thẩm phải gởi bản án, quyết định sơ thẩm, phiếu kiểm sát cho Viện kiểm sát cấp phúc thẩm. Phải khắc phục ngay việc gởi bản án, quyết định sơ thẩm quá chậm, gây khó khăn cho công tác kháng nghị phúc thẩm.

3- Xác định chính xác, kịp thời những vi phạm của bản án, quyết định sơ thẩm để kháng nghị

- Kháng nghị của VKS nói chung, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm án hình sự nói riêng đòi hỏi phải có căn cứ, chính xác. Đối với những vi phạm đã phát hiện, đây là vấn đề mang tính quyết định khi xem xét, quyết định việc kháng nghị hay không kháng nghị. Theo quy định tại Điều 33 Quy chế công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự: Bản án hoặc quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm , khi có một trong những căn cứ sâu đây:

a- Việc điều tra, xét hỏi tại phiên tòa sơ thẩm phiến diện hoặc không đầy đủ;

b- Kết luận của bản án hoặc quyết định hình sự sơ thẩm không phù hợp với các tình tiết khách quan của vụ án;

c- Có vi phạm trong việc áp dụng Bộ luật hình sự;

d- Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm không đúng luật định hoặc có vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng.

Sau khi tuyên án hoặc sau khi kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án, phát hiện có vi phạm và có căn cứ để kháng nghị thì Kiểm sát viên phải báo cáo ngay với lãnh đạo Viện kiểm sát cấp mình để kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm.

- Điều 234, 239 Bộ luật tố tụng hình sự quy định về thời hạn kháng nghị: “Thời hạn kháng nghị bản án sơ thẩm của VKS cùng cấp là 15 ngày, của VKS cấp trên trực tiếp là 30 ngày, kể từ ngày tuyên án. Thời hạn kháng nghị đối với các quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm của VKS cùng cấp là 07 ngày, của VKS cấp trên trực tiếp là 15 ngày, kể từ ngày Tòa án ra quyết định”. Luật không quy định về việc kháng nghị quá hạn. Vì thế, khi kháng nghị cần bảo đảm đúng thời hạn luật định.

- Nội dung kháng nghị phải thực hiện đầy đủ theo Chỉ thị số 03/2008/CT-VKSTC-VPT1 ngày 19-6-2008 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao “Nội dung kháng nghị phải phân tích, làm rõ căn cứ kháng nghị như bản án, quyết định sơ thẩm có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng; áp dụng không đúng điều khoản BLHS; áp dụng không đúng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; kết luận của bản án hoặc quyết định sơ thẩm không phù hợp với tình tiết khách quan của vụ án; xử quá nặng hoặc nhẹ, không phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của toäi phạm, khoâng phuø hôïp vôùi chính saùch hình söï. Kháng nghị phải phân tích rõ vi phạm của bản án, quyết định sơ thẩm, đối chiếu với các quy định cụ thể của điều luật có liên quan và các văn bản hướng dẫn thực hiện… Quyết định kháng nghị phải nêu rõ nội dung và phạm vi kháng nghị ”.

4- Bản kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm là một văn bản pháp lý nên hình thức kháng nghị phải theo đúng quy định của VKSNDTC

Điều 34 Quy chế công tác thực hành quyền công tố và Kiểm sát xét xử các vụ án hình sự quy định: Quyết định kháng nghị phải nêu rõ và cụ thể những vi phạm pháp luật của bản án hoặc quyết định về đánh giá chứng cứ, về vận dụng chính sách pháp luật hoặc về áp dụng thủ tục tố tụng và nêu quan điểm của Viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án theo đúng quy định của pháp luật. Hình thức kháng nghị phải thực hiện đúng mẫu của VKSNDTC.

HỒ NGỌC THẢO.