“Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định tại điểm h khoản 1 Điều 46 BLHS năm 1999. Thời gian qua, do chưa có hướng dẫn cụ thể nên trong quá trình xét xử còn có nhiều cách hiểu và áp dụng khác nhau về tình tiết giảm nhẹ này. Có trường hợp áp dụng tình tiết giảm nhẹ này đối với bị cáo phạm tội nhưng đã được xóa án tích; có trường hợp chỉ xem xét bị cáo phạm tội lần đầu, không xem xét bị cáo phạm tội có thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hay không và ngược lại; hoặc chỉ áp dụng đối với bị cáo phạm tội ít nghiêm trọng (có mức cao nhất của khung hình phạt đến ba năm tù)…

Để việc áp dụng pháp luật thống nhất, vừa qua TAND tối cao đã có văn bản hướng dẫn về tình tiết giảm nhẹ nói trên. Theo đó:

1. Phạm tội lần đầu là từ trước đến nay chưa phạm tội lần nào. Nếu trước đó đã phạm tội và bị kết án, nhưng đã được xóa án tích hoặc chưa bị kết án nhưng đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa bị kết án, chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nay bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong cùng lần phạm tội sau, thì không được coi là phạm tội lần đầu.

Phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng là phạm tội thuộc một trong các trường hợp sáu đây:

- Phạm tội gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến 03 năm tù.

- Phạm tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng người phạm tội có vị trí, vai trò thứ yếu, không đáng kể trong vụ án có đồng phạm.

2. Tòa án chỉ áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” quy định tại điểm h khoản 1 Điều 46 BLHS năm 1999 khi có đủ hai yếu tố “phạm tội lần đầu” và “ thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”. Nếu bị cáo phạm tội lần đầu mà không phải thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc ngược lại phạm tội thuộc trường hợp ít nghiêm trọng nhưng lần phạm tội này không phải là phạm tội lần đầu thì không áp dụng điểm h khoản 1 Điều 46 BLHS năm 1999 (điểm i khoản 1 Điều 51 BLHS năm 2015) để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo.

GIANG HÀ