Ngày 07/6/2021, VKSND tối cao ban hành Hướng dẫn số 26/HD-VKSTC hướng dẫn một số kỹ năng của Kiểm sát viên khi kiểm sát thi hành án dân sự về thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Trang thông tin điện tử VKSND tỉnh Phú Yên tiếp tục giới thiệu những nội dung cơ bản của Hướng dẫn này.

Về kỹ năng kiểm sát việc chuyển giao bản án, quyết định của Tòa án cho cơ quan THADS

Kiểm sát việc Tòa án cấp, chuyển giao bản án, quyết định hoặc phần bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật hoặc chưa có hiệu lực pháp luật nhưng được thi hành ngay, quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (gọi tắt là chuyển giao bản án, quyết định) cho Cơ quan THADS, đương sự là nội dung đầu tiên trong kiểm sát việc THADS.

Viện kiểm sát vừa là cơ quan kiểm sát việc Tòa án chuyển giao bản án, quyết định cho cơ quan THADS, vừa là cơ quan kiểm sát việc chuyển giao bản án, quyết định cho Viện kiểm sát để kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án (liên quan đến các khâu công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử hình sự, kiểm sát xét xử dân sự, hành chính). Do đó, để thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm sát việc chuyển giao bản án, quyết định của Tòa án cho cơ quan THADS, Kiểm sát viên cần nắm vững Quy chế liên ngành số 14/2013/QCLN/BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC của Bộ Tư pháp, Bộ Công an, TAND tối cao, VKSND tối cao về việc phối hợp liên ngành trong công tác THADS; Quy chế phối hợp liên ngành (TAND - VKSND - THADS) tại địa phương (nếu có) và quy định phối hợp với khâu nghiệp vụ kiểm sát xét xử hình sự của đơn vị.

Khi kiểm sát việc chuyển giao bản án, quyết định của Tòa án cho cơ quan THADS, Kiểm sát viên phải xem xét, nghiên cứu Sổ tiếp nhận bản án, quyết định của cơ quan THADS, đối chiếu với sổ nhận văn bản đến của cơ quan THADS và sổ theo dõi số bản án, quyết định của Tòa án đã ban hành của Viện kiểm sát. Trên cơ sở đó, xác định việc Tòa án chuyển giao quá hạn hoặc không chuyển giao bản án, quyết định cho cơ quan THADS (thời hạn chuyển giao là 30 ngày, kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, trừ phán quyết, quyết định của Trọng tài thương mại và quyết định của Tòa án giải quyết phá sản thì thời hạn là 15 ngày theo quy định tại khoản 2 Điều 2 và Điều 28 Luật THADS).

Khi phát hiện vi phạm, Kiểm sát viên thực hiện việc tham mưu, đề xuất Lãnh đạo Viện ban hành văn bản yêu cầu hoặc kiến nghị đối với cơ quan Tòa án cùng cấp chuyển giao bản án, quyết định cho cơ quan THADS kịp thời theo quy định tại Điều 28 Luật Tổ chức VKSND năm 2014 là cần thiết. Tuy nhiên, để việc chuyển giao bản án, quyết định nói chung và bản án, quyết định hình sự về tham nhũng, kinh tế nói riêng của Tòa án được thực hiện đúng thời hạn và đúng quy định, trên cơ sở quy định của pháp luật và thực hiện công tác phối hợp, Kiểm sát viên (có thể) định kỳ (tuần, tháng, quý, 06 tháng, năm) cùng Chấp hành viên tiến hành làm việc với bộ phận phát hành văn bản của cơ quan Tòa án cùng cấp để rà soát số bản án, quyết định được ban hành và đã chuyển giao cho cơ quan THADS, cơ quan VKSND (bộ phận kiểm sát xét xử hình sự). Trường hợp thực hiện tốt công tác phối hợp, trao đổi thông tin, Tòa án có thể đồng thời cung cấp bản án, quyết định cho bộ phận kiểm sát THADS và cung cấp cho Viện kiểm sát (khâu nghiệp vụ kiểm sát xét xử hình sự); trường hợp không được cung cấp trực tiếp thì Kiểm sát viên tham mưu, đề xuất Lãnh đạo bộ phận báo cáo Lãnh đạo Viện để xây dựng và hoàn thiện quy định phối hợp giữa đơn vị với khâu nghiệp vụ kiểm sát xét xử hình sự trong việc phô tô và chuyển bản án, quyết định đã nhận được của Tòa án để chủ động thực hiện kiểm sát THADS.

Kiểm sát viên cần lưu ý: Hiện nay, tại nhiều địa phương, cơ quan THADS đã thu hoặc nhận chuyển giao các khoản thu như khoản thu tạm ứng án phí, lệ phí Tòa án; tiền là vật chứng của vụ án do các cơ quan tiến hành tố tụng chuyển đến; tiền hoặc tài sản do đương sự hoặc thân nhân của họ nộp để bảo đảm bồi thường thiệt hại... nhưng do không nhận được bản án, quyết định của Tòa án nên cơ quan THADS không xử lý được (nhiều khoản thu từ trước năm 1995). Việc Tòa án không chuyển giao hoặc chuyển giao bản án, quyết định quá hạn cho cơ quan THADS làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và có trách nhiệm của VKSND.

Về kỹ năng kiểm sát việc thỏa thuận về thi hành án

Khi kiểm sát việc tổ chức THADS nói chung, kiểm sát việc tổ chức thi hành án về thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế nói riêng, Kiểm sát viên cần kiểm sát quyền được thỏa thuận của các đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 7, điểm a khoản 1 Điều 7a Luật THADS, Điều 5 Nghị định số 62/2015/NĐ-CP, Điều 7 Quy chế số 810 về thời gian, địa điểm, phương thức, nội dung thi hành án; tự nguyện giao tài sản để thi hành án; việc thỏa thuận thi hành án trước khi cơ quan THADS ra quyết định thi hành án...

Kiểm sát viên cần nghiên cứu kỹ hồ sơ, tài liệu để xác định sự thật của việc thỏa thuận về thi hành án. Về hình thức, việc thỏa thuận về thi hành án phải được lập thành văn bản và kể từ khi có quyết định thi hành án, có thể có sự chứng kiến của Chấp hành viên khi đương sự có yêu cầu.... Thỏa thuận phải đảm bảo không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội và phải đúng với thực tế; không làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người thứ ba hoặc nhằm trốn tránh phí thi hành án (trong trường hợp này, Chấp hành viên có quyền từ chối chứng kiến nhưng phải lập biên bản và nêu rõ lý do).

Để phát hiện vi phạm của Chấp hành viên, cơ quan THADS, Kiểm sát viên cần lưu ý: Khi Chấp hành viên chứng kiến hoặc chấp nhận bất kỳ nội dung nào liên quan đến việc thỏa thuận về thi hành án, bao gồm cả việc thỏa thuận nhằm xác định, phân chia xử lý tài sản chung đối với tài sản để thi hành án quy định tại Điều 74 Luật THADS, thỏa thuận để lựa chọn tổ chức thẩm định giá tài sản theo khoản 1 Điều 98 Luật THADS... khi tổ chức thi hành án đối với việc thi hành án chủ động mà tài sản đã được Tòa án tuyên tiếp tục áp dụng biện pháp kê biên tài sản và tuyên “tịch thu sung vào ngân sách nhà nước” (thường liên quan đến tội phạm về tham nhũng và đã có Lệnh kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản... trong giai đoạn tố tụng) thì xác định là vi phạm.

Kết quả kiểm sát việc thi hành án về thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế thời gian qua cho thấy, vi phạm phổ biến nhất của Chấp hành viên trong thực hiện thỏa thuận thi hành án là cho phép người phải thi hành án (hoặc người đại diện theo ủy quyền, theo pháp luật của họ), đồng sở hữu của họ được thỏa thuận về phân chia xử lý tài sản chung, thỏa thuận để lựa chọn tổ chức thẩm định giá đối với tài sản để thi hành án đã được Tòa án tuyên áp dụng, tiếp tục áp dụng biện pháp kê biên tài sản và tuyên “tịch thu sung vào ngân sách nhà nước”.

Khi phát hiện vi phạm nêu trên, Kiểm sát viên cần kịp thời báo cáo, tham mưu để Lãnh đạo Viện ban hành Kiến nghị hoặc Kháng nghị yêu cầu khắc phục ngay vi phạm - yêu cầu làm việc với các bên đương sự để giải thích về quyền và nghĩa vụ của họ quy định tại Điều 7, Điều 7a, Điều 7b Luật THADS và hủy bỏ kết quả thỏa thuận trái quy định pháp luật…(còn nữa).

GIANG HÀ